What is Hukamnama in Sikhism in Punjabi Language? – ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਕੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ
ਜਾਣ–ਪਛਾਣ– Introduction
Hukamnama in Punjabi Language – ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੇਵਾ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਨੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ‘ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਂ ਹੁਕਮ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਤੋਂ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਸਰੋਤ, ਅਤੇ ਉੱਚ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਪੜਾਂਗੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਕੀ ਹੈ (What is Hukamnama in Sikkhism in Punjabi), ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਕੀ ਹੈ?- ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ – What is a Hukamnama in Punjabi Language?
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਸ਼ਾਹੀ ਫ਼ਰਮਾਨ’। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਲੈਣਾ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਿਸਨੂੰ “ਦਿਨ ਦਾ ਫੁਰਮਾਣ, ਆਦੇਸ਼, ਆਗਿਆ ” ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਲੈਣ ਅਤੇ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦੋਹਰਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅੱਜ ਵੀ ਅਰਦਾਸ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
“ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ ਮਾਨਿਓ, ਪਰਗਟ ਗੁਰਾ ਕੀ ਦੇਹ॥
ਜੋ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਮਿਲਬੋ ਚਾਹੇ, ਖੋਜ ਸਬਦ ਮਹਿ ਲੇਹ ॥“
ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਰੂਪ ਅਤੇ ਜੋ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਜਾਰੀ ਹੋਣਾ– ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ – Issuance of Hukamnama in Punjabi Language
ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਗਏ ਆਗਿਆ-ਪੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਹੁਕਮਨਾਮਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਅੱਜ ਵੀ ਸੁਰੱਖਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗੁਰੂਸਿੱਖਾਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ, ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਵੇਰੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੁਕਮਨਾਮਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾਲ ਪੰਥ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ‘ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਕਿਵੇਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?- ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ – How is a Hukamnama taken in Punjabi Language ?
ਅੰਮ੍ਰਿਤਵੇਲੇ ਜਾਂ ਦੀਵਾਨ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਵੇਲੇ ਸਮੂਹ ਸੰਗਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅੱਗੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਰਲਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਉੱਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਵਾਕ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ‘ਹੁਕਮ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ‘ਵਾਕ’ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ‘ਗੁਰੂ ਹੁਕਮ’ ਮੰਨ ਕੇ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪਿਛਲੇ ਪੰਨੇ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪਲਟ ਕੇ ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੁਕਮ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਹੁਕਮ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਹੈ:
ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ ਕਿਵ ਕੂੜੈ ਤੁਟੈ ਪਾਲਿ ॥
ਹੁਕਮਿ ਰਜਾਈ ਚਲਣਾ ਨਾਨਕ ਲਿਖਿਆ ਨਾਲਿ ॥੧॥
ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਭਰਮ ਦਾ ਪਰਦਾ ਕਿਵੇਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਮੰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚੱਲ।
ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ– ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ – Interpreting the Hukamnama in Punjabi Language
ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੰਘ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝ ਅਤੇ ਸਮਝਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਗੁਰਸਿੱਖ ਅਤੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਹੀ ਸੇਧ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ‘ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਆਨਲਾਈਨ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਅਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ– ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ – Significance of the Hukamnama in Punjabi Language
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ,ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੇਧ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਕੇ, ਮਨੁੱਖ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਸਮਰਪਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ, ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸੰਗਤਾਂ ਵੀ ਅਕਸਰ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਖਾਸ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਜੋਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਹੁਕਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਬਾਰੇ ਅੰਤਿਮ ਸ਼ਬਦ – Final Words about Hukamnama in Sikhism
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਤੱਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕਤਾ, ਦਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੋਖ ਪਾਉਣ, ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਣਗਿਣਤ ਜੀਵਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹੁਕਮ ਬਾਰੇ ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਲ– Frequently asked questions about Hukam in Sikhism in Punjabi
Q-1- ਕੀ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਔਨਲਾਈਨ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
Can the Hukamnama be read online?
ਜੀ ਹਾਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਆਨਲਾਈਨ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾਣ ਲਈ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਉਸ ਖਾਸ ਦਿਨ ਲਈ ਰੱਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
Q-2- ਕੀ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
Can the Hukamnama be received in any language?
ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ, ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਜਾਂ ਹੁਕਮ ਦੀ ਅਕਸਰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਜਾਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸੰਗਤਾਂ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੇ ਅਸਲ ਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਣ।
Read More
Ek Onkar or Ik Onkar in Sikhism in Punjabi language
What is Chardi kala in Sikhism in Punjabi Language?
